Liberal dan konservatif dalam PAS

Media dan pengulas politik banyak memberikan label-label kepada pemimpin dan ahli-ahli PAS. Label yang popular kini ialah konservatif dan liberal. Mereka membezakan dua golongan ini dari aspek-aspek berikut:

1. Liberal lebih melihat PAS sebagai parti politik dan salah satu political player dalam negara; konservatif lebih melihat PAS sebagai harakah Islam yang berusaha menegakkan Islam atas muka bumi.
2. Liberal mendokong kebebasan dalam parti, termasuk kebebasan untuk mewujudkan kelompok aliran dalam parti; konservatif mengutamakan wehdatul-fikri dan wehdatul amal.
3. Liberal melonggarkan kesetiaan dalam parti dengan membolehkan mana-mana ahli mengkritik parti secara terbuka; konservatif menjaga soal kesetiaan (wala’) dengan menyeru ahli agar mengkritik hanya di medan dalaman.
4. Liberal tidak gemar untuk melaung-laungkan slogan negara Islam dan hukum Islam demi menjaga rakan-rakan pakatan dan orang bukan Islam; konservatif gemar dengan istilah berkenaan bagi menegaskan matlamat asas perjuangan.
5. Liberal kurang setuju dengan bantahan konsert kerana ia boleh menghilangkan sokongan bukan Islam; konservatif pula melaksanakan bantahan bagi menjaga moral remaja serta melaksanakan nahi munkar.
6. Liberal agak longgar dalam membela kedudukan Islam (dan umat Melayu); konservatif amat sensitif dengan isu kedudukan Islam (dan umat Melayu)

Wujud dua kelompok ini mendatangkan kebaikan jika:

1. dapat menarik pelbagai pihak kepada PAS—pihak pencinta agama yang tertarik dengan konservatif dan bukan Islam yang tertarik kepada liberal.
2. mewujudkan kepelbagaian idea untuk kesegaran perjuangan

tapi ia mendatangkan keburukan jika:

1. perbezaan pendekatan tidak diurus dengan baik menyebabkan ia dimainkan oleh media musuh
2. berlaku polarisasi dengan kedua-dua pihak menjadi ekstrem dengan haluan masing-masing
3. tiada tasamuh dan terlalu fanatik dengan kecenderungan

Jadi, tindakan yang perlu diambil:

1. Usah hapuskan perbezaan, tapi raikan perbezaan kerana ia fitrah semulajadi.
2. Sentiasa berusaha untuk memanfaatkan perbezaan pendekatan untuk
3. Berusaha untuk membuat penilaian dan pertimbangan berasaskan kebenaran walau pun bertentangan dengan kelompok atau tokoh yang disukai.
4. Mengelakkan sikap terlalu keras atau terlalu longgar serta mengutamakan kesederhanaan (wasatiyyaah) dalam bertindak.
5. Tidak terikut-ikut memberikan label-label secara spesifik kepada pemimpin dan ahli.
6. Banyakkan program berbentuk diskusi seperti usrah bagi mewujudkan rasa saling memahami.
7. Banyakkan syura dalam menentukan hala tuju agar tindakan mendapat dokongan semua pihak.
8. Peringkat pimpinan perlu banyakkan seminar dalaman atau retreat untuk membuat gagasan bersama hala tuju parti.
9. Berikan ruang untuk meluahkan perbezaan, tanpa perlu mewujudkan komplot diluar organisasi rasmi parti.
10. Bina ukhuwwah dengan ikatan hati, ikatan jiwa—juga melalui program yang dapat merapatkan ukhuwwah.